Onafhankelijke feitencheckers
Tot nader order opgeschort
Steeds meer stagiaires, propagandisten en woordvoerders van belanghebbende partijen presenteren zich als “journalisten” of “onafhankelijke feitencheckers”.
Het label is niet beschermd en wordt in de praktijk geclaimd door landelijke en internationale media en overheden. Dit betreft evenzeer de monopolistische legacy media als de grote nieuwe media. Ze geven hun werknemers en stagiaires “factcheck-corvee”, met de opdracht om als onafhankelijke feitencheckers de standpunten van hun werkgever te verdedigen. Zo kunnen grote media bijvoorbeeld de kritiek op hun vergissingen laten tegenspreken door schijnbaar externe partijen.
Veel fact checks en debunks missen helaas de kwaliteit die nodig is voor een zinnig debat; ze lijken geschreven door broodschrijvers en stagiaires met weinig onderzoekstalent want een telefoontje naar een bevriend expert is niet voldoende om feiten te achterhalen. Voor een degelijke factcheck is meer verdieping nodig. De als factcheck bedoelde stukken zijn daardoor vaak magerder dan het oorspronkelijke artikel dat ze proberen te ondersteunen of het tegengeluid dat ze pogen te ontkrachten.
Wetenschappelijke bronnen worden nauwelijks aangehaald. Als bewijsvoering wordt over het algemeen verwezen naar uitspraken van experts. Feitencheckers doen dat zelfs als juist de consensus over (een detail van) de heersende wetenschap ter discussie wordt gesteld: volstrekt zinloos dus.
Hier is geen beginnen aan.
Er is een archief aan te leggen van oudere, rammelende debunks die toen al wetenschappelijk onjuist waren en inmiddels zijn vergeten, nu ze er ver naast blijken te hebben gezeten. Toch gaat het debunken vanuit die hoek en op deze goedkope wijze onverminderd door, gepresenteerd als studies van onafhankelijke factcheckers. De feitelijke onjuistheid vervliegt, het misleidend effect blijft hangen.
De aanduiding “onafhankelijke feitencheck” is daardoor eerder een rode vlag geworden dan een reddingsbaken, net zoals “wetenschapsjournalist bij een landelijk dagblad” inmiddels verworden is tot een diskwalificatie.
Wij hebben even overwogen om alleen debunks en fact checks te gaan behandelen. Dit stuitte op twee bezwaren, waarvan de belangrijkste was dat de meeste factcheck-achtige stukken substantie missen. Ze zijn niet gestoeld op een valide onderbouwing en dus op die manier ook moeilijk te ontkrachten. Het zijn meestal vergaarbakken van gelegenheidsargumenten die gemakkelijker over de schutting gesmeten zijn dan dat ze één voor één zorgvuldig afgepeld kunnen worden. Opnieuw: er is eigenlijk geen beginnen aan.
Wij hebben daarom besloten deze website tot nader order op non-actief te stellen. Wellicht komen er tijden dat het label “onafhankelijke factcheck” weer vertrouwen inboezemt en wij onder deze, door grote media besmeurde, vlag weer wensen te publiceren.
De Redactie